US News ve World Report’un 2020 için en iyi diyetler listesi sıralamasında üçüncü kez tahta Akdeniz Diyeti oturdu. Bir hafta önce yayınlanan raporda Akdeniz Diyeti’ni hipertansiyon tedavisinde yararları ile bilinen DASH diyeti, vejetaryen beslenme tarzına aralıklı olarak et veya balık gibi protein kaynaklarının eklenmesi ile oluşan Flexitarian diyet ve besin öğesi ve kalori
içeriğine göre besinleri puanlandıran bir diyet olan weight watchers diyeti ve nörodejeneratif hastalıklarda yarar sağlayan MIND diyeti izledi.
Rapora göre son on yılın en popüler diyetlerinden biri olan ketojenik diyet ise senenin en büyük kaybedenlerinden biriydi. ABD News & World Report’da sağlık editörü Angela Haupt bugün moda diyetler ile değil kanıtlanmış diyetlerle ilgilendiklerinin ve en iyi diyetlerin güvenli, mantıklı ve bilim tarafından desteklenmekte olduğunun üzerinde durdu.
SÜRPRIZ YOK: EN İYİ DİYET AKDENİZ DİYETİ
Bitkisel besinlerin ağırlıklı olduğu Akdeniz diyeti sağlıklı beslenme en iyi diyet unvanının yanında takip edilmesi en kolay diyet, en iyi bitki bazlı diyet ve diyabet için en iyi diyet olarak toplamda 4 kategoride en üst sırada yer aldı. Yale Üniversitesi Önleme Araştırma Merkezi kurucu direktörü ve US News ve World Report panelindeki 25 uzmandan biri olan David Katz “En iyi” diyetin ayırt edici özellikleri içerisinde denge, sürdürülebilirlik, lezzetlilik, aile dostu olma, sürdürülebilirlik ve sağlıklılık ilkelerinin yer almakta olduğunu ve Akdeniz diyetinin tüm bu özellikleri sağladığını belirtmiştir. Akdeniz diyetinin meyve ve sebze, sağlıklı yağlar ve tam tahıllar bakımından zengin olması ve kanıta dayalı sağlık yararları ile
zirvedeki yerini koruması aslında şaşırtıcı değildir.
AKDENİZ DİYETİNE DAHA DETAYLI BİR BAKIŞ
Akdeniz diyeti anahtar besinlere vurgu yapan ve tek bir yiyeceğin değil tüketilen tüm besinlerin sağlık üzerine olumlu etkisi değerli beslenme modelidir. Zeytinyağı, yeşil yapraklı sebzeler, meyveler, tam tahıllar, kabuklu yemişler ve kuru baklagillerin yüksek miktarda; balık, kümes hayvanları, yumurta, süt ürünleri orta düzeyde, kırmızı etin az sıklıkta ve
tatlıların geleneksel yeme sisteminde nadir tüketilmesini ifade eden
alışkanlıkların bütününü oluşturur. Yüksek düzeyde antioksidan bileşenler içeren Akdeniz Diyetinin; doymamış yağ asitleri, diyet lifinden zengin ve düşük düzeyde enerji içermesinin hastalıklar üzerinde potansiyel olumlu etkiler oluşturur.
Şişmanlık başta olmak üzere, Tip 2 diyabet, kal damar
hastalıkları, demans, Alzheimer ve bazı kanser türleri riskinde
potansiyel etkileri nedeniyle Akdeniz diyeti iyi ve kaliteli yaşamın
anahtarıdır.
Akdeniz diyeti aslında bir diyet modeli olmanın ötesinde bir yaşam
tarzı olarak tanımlanabilir. Çünkü Akdeniz diyeti yalnızca
besinlerin çeşit ve miktarına odaklanmaz, yemek yemenin sosyal ve
kültürel boyutuna değinir; ekonomik, mevsimsel, doğa dostu ve yerel
besinlerin tüketimini önemser; yeterli fiziksel aktivite ve bireyin
kendine zaman ayırmasını, yeterli dinlenmesini önerir. Tüm bu
özellikleri ile Akdeniz diyeti Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve
Kültür Örgütü tarafından 2010 yılında “İnsanlığın Somut
Olmayan Kültürel Mirası” olarak kabul edilmiştir.
DİĞER EN İYİ DİYETLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
DASH diyetinin temel mantığı doymuş yağ oranı yüksek yiyecekleri ve tuz alımını sınırlarken daha fazla tam tahıl, sebze, meyve, bitkisel bazlı protein ve az yağlı süt ürünlerinin tüketimine dayanır. Bilimsel çalışmalar, DASH diyeti uygulamasının birkaç hafta içinde kan basıncını düşürmede
etkin olduğunu göstermektedir.
Esnek ve vejetaryen kelimelerinin birleşimini ifade eden
Flexitarian diyet kırmızı et, tavuk, hindi, balık tamamen ortadan
kaldırılmadan bitki bazlı besinlerin tüketiminin desteklendiği
diyet modelidir. Flexitarian diyette tam tahıl, sebze, meyveler,
mercimek, nohut, fasulye gibi baklagiller, keten tohumu, susam tohumu
gibi tohumlar ve ceviz, badem, fındık gibi kuruyemişler zengin diyet
lifi sayesinde özellikle kolesterolün düşürülmesinde etkindir.
Ayrıca çalışmalar meme, prostat kanseri, kalp hastalıkları,
insülin direnci, tip 2 diyabette fayda sağladığını
göstermektedir.
MIND diyeti Akdeniz ve DASH diyetlerinin bir kombinasyonudur ve balık ve meyve için tüketim önerileri daha az olduğu için bazı bireylerin daha kolay uygulanabilir bulduğu bir beslenme modelidir. MIND kelimesi ‘Nörodejeneratif Gecikmeye Akdeniz-DASH Müdahalesi’ anlamına gelir. Bilimsel çalışmalarda MIND diyetinin Alzheimer hastalığı riskini azalttığı gösterilmiştir.
Weight watchers en iyi diyet listesinde dördüncü olsa da raporun en iyi kilo verme ve ticari kilo verme programları sıralamasında birinci sırada yer aldı. Weight watchers diyet modeli yalnızca sağlıklı diyetler arasında adını duyurmakla kalmayıp, diyet yapanlar için desteğin önemini vurgulamada da en yüksek puana sahip diyet oldu. Weight watchers diyeti sağlıklı yaşama ilham vermeye ve genel refahı artırmaya odaklanan bir diyettir.
Bireylerin daha sağlıklı yemelerine ve daha fazla hareket etmelerine yardımcı olmak için bütünsel bir yaklaşım benimsemeyi içerir. Weight
watchers diyet programı bir sistem üzerine kuruludur, sistemde her
yiyecek ve içeceğe bir puan verilir. Bireyler davranışsal kilo
yönetimi teknikleri konusunda kişisel atölyeler, çevrimiçi sohbet
veya telefon yoluyla uzman desteğine ulaşır.
EN ALT SIRALARDA YER ALAN DİYETLER: DUKAN VE KETOJENİK DİYET
En iyi diyet sıralamasında 35 diyet modeli arasında en alt sırada yer alan diyet modeli kalori yerine proteine odaklanan ve karbonhidrat alımını kısıtlayan Dukan diyeti oldu. Onun hemen önünde ise sırasıyla düşük karbonhidrat yüksek yağ içeriğine sahip ketojenik diyet; şeker, alkol, tahıllar, baklagiller, soya ve süt ürünlerini sınırlayan 30 günlük bir beslenme şekli olan whole 30 diyeti; düşük karbonhidrat, yüksek proteinli Atkins diyeti ve çiğ besinlerin tüketimine odaklanan raw food diyeti yer aldı. Son zamanlarda ismini sıklıkla duyduğumuz ve en popüler diyetlerinden biri olan ketojenik diyet vücudun doğal enerji kaynağı olan
karbonhidratlar yerine vücudun yağ depolarını yakan metabolik bir
durum olan “ketozis”i hedefler.
Bunu yapmak için, diyette karbonhidrat kaynakları sınırlandırıldığı için uzmanlar tarafından sağlıksız ve sürdürülebilir olmayan diyetler olarak tanımlanır. Ketojenik diyet ve diğer karbonhidrat kısıtlı diyetler (Dukan,
Atkins) başlangıçta baş ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi ve yorgunluğa neden olabilir ve bu diyetlerin uzun süreli uygulanmasına dair veriler eksiktir. Ayrıca karbonhidratlar yerine hayvansal kaynakları fazla içerdiği için bu diyetler kalp damar hastalıklarına ve diğer kronik hastalıklara katkıda bulunabilir.
HIZLI KİLO KAYBINI SAĞLAYAN DİYETLER TERCİH EDİLMEMELİ
Hızlı kilo kaybı kategorisinde birincilik ise bu yıl Sağlık Yönetimi Kaynakları Programı’na gitti. Bu diyet öğün yerine geçen düşük kalorili ürünler ile sebze ve meyveler tüketinin önerildiği bir programı içerir. Sağlık Yönetimi Kaynakları Programı’nda başarılı ve uzun süreli kilo yönetimi için diyetin fiziksel aktivite desteklenmesi önerilmektedir. Hızlı
kilo verdiren ikinci diyet ise Optavia şirketi tarafından hazırlanmış paketlenmiş ürünlerinin satın alındığı diyet oldu.
Ancak U.S. News & World Report’ta yönetici editör Angela Haupt bu iki diyetin de uzun süre uygulanmasının zor olduğunu bildirdi. Düşük karbonhidrat içeren Atkins ve keto diyeti, en iyi diyet, en sağlıklı diyet ve kalp sağlığı ve diyabet için en iyi diyetler gibi diğer diyet kategorilerinin en alt sıralarında yer almalarına rağmen hızlı kilo kaybında üçüncü sırada yer aldı. Bu iki diyet temelde işlenmiş karbonhidratları ve şekeri keserek hızlıca
kilo vermede etkinlik sağlamaktadır.
Ancak hızlı kilo kaybı sağlayan tüm bu diyetlerin
sürdürülebilir olmadığı, ciddi kısıtlamalar nedeniyle
sağlığı olumsuz etkileyebileceği ve diyet uygulama süreci
bittiğinde kilonun tekrar geri alındığı hatta başlangıçtan daha
yüksek seviyelere dönülebileceği akıllardan çıkarılmamalıdır.
