Siyah Çay Doğal ve Sağlıklı

Siyah Çay Doğal ve Sağlıklı

Siyah çay, bizim kültürümüzün çok önemli bir parçası ve günün herhangi bir saatinde içilebilecek, tatmin edici bir sıcak içecektir. Özellikle de kahvaltılarda Türklerin vazgeçemediği siyah çay, resmen güne başlangıcın en önemli öğesidir. Sadece ülkemizde değil, dünyanın birçok ülkesinde, bölgesinde de siyah çay tüketimi hem kahvaltılarda hem de günün her saatinde bir hayli fazladır. Her ne kadar son dönemlerde siyah çayın kafein oranının çok yüksek olduğu söylense de, güne kahve ile başlayanların sayısının hiç de az olmadığı düşünülerek kahvedeki kafeinin ne kadar fazla olduğunun altını çizmekte fayda var. Siyah çayın antioksidan potansiyele sahip flavonoidler içermesi, antioksidanların ise hücreleri serbest radikallerden koruması, sağlıklı hücreleri canlı tutmaya yardımcı olması, koroner kalp hastalıkları ve hatta bazı kanser türlerine karşı koruması da çok değerli özelliklerdir.

Siyah çay nedir, ne değildir?

Siyah çay, Camellia sinensis adında bir çalının yapraklarından yapılmaktadır. Oksidasyon adı verilen bir işlemle, yaprakları yeşilden koyu kahverengimsi siyah renge dönüşmektedir. Bu oksidasyon aslında yaprakların nemli, oksijen yönünden zengin havaya maruz kaldığı anlamına gelir. Çay üreticileri bu oksidasyonun miktarını kontrol edebilir. Bu bağlamda siyah çay tamamen okside olmuş bir çayken, yeşil çay aynı bitkiden gelmesine rağmen oksitlenmemiştir.

Çay; yaprağını dökmeyen ve her zaman yeşil olan bir bitkidir. Yağmurun bol ve sıcaklığın yeterli olduğu yerlerde hızla yetişen çay, sofralarımızda sıklıkla tükettiğimiz çay haline gelebilmek için iki yaprak ve bir tomurcuktan oluşmaktadır. Çünkü genç yapraklar ve tomurcuk polifenollerin en yüksek olduğu yaprağın en kaliteli bölümüdür. Dünya nüfusunun üçte ikisinin tükettiği, sudan sonra en fazla içilen önemli bir içecek olan çay, inanılması güç, ancak 4000’den fazla yararlı bitkisel kimyasal içermektedir. Yılda kişi başına yaklaşık 40 litre çay içildiği ve her yıl yaklaşık 2.5 milyon ton kuru çay üretildiği gerçeği çayın tüm dünyada ne kadar önemsendiğini göstermektedir.  

İnsanlar neden siyah çay tüketiyor?

Birçok insan uyanık kalabilmek ve enerji alabilmek için siyah çay tüketmektedir. Çaydan bu beklentinin hiç de anlamsız olmadığına dair pek çok bilimsel çalışma sonucu bulunmaktadır. Siyah çay kafein ve teofilin adı verilen uyarıcı bir madde içermektedir. İşte bu maddelerin her ikisi de kalp atış hızını artırabilir ve daha uzun süre uyanık hissetmeye sebep olabilir.

Siyah çay aynı zamanda polifenol adı verilen sağlıklı maddelerle doludur. Polifenoller, hücrelerin DNA hasarından korunmasına yardımcı olabilecek antioksidanlardır. Bazı bilim insanları, polifenoller ve kateşinler dahil olmak üzere çaydaki spesifik antioksidanların bazı kanser türlerinin önlenmesine yardımcı olabileceğini düşünmekteler. Örneğin, bazı araştırmalar, düzenli olarak siyah çay içen kadınların, yumurtalık kanseri ile karşılaşma riskinin siyah çay tüketmeyenlere oranla daha düşük olduğunu göstermektedir.

Her ne kadar şimdiye kadar yapılan araştırmalar, siyah çayın meme, mide veya kolorektal kanser riskini azaltıcı etkisi olduğunu gösterse de, bu konularda daha fazla araştırma yapılmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Her geçen gün elde edilen kanıtlar, siyah çaydaki antioksidanların, özellikle kadınlarda, tıkalı arter sorununu azaltabileceğini gösteriyor. Aynı zamanda düzenli olarak siyah çay tüketiminin kalp krizi ve kalp, damar hastalıkları riskini azaltmaya yardımcı olabileceğine dair kanıtlar bulunmaktadır. 

Düzenli olarak siyah çay içmek aşağıdaki sorunlara yakalanma riskini düşürebilir:

• Şeker hastalığı
• Yüksek kolesterol
• Böbrek taşı
• Parkinson hastalığı

Ancak siyah çayın bu sorunları önleme üzerindeki etkisi hakkında daha fazla araştırma yapılması gerekiyor. Bu konuda elde edilen erken dönem kanıtları, siyah çayın uzun süreli kullanımının ayrıca aşağıdaki sorunlara karşı da korunmaya yardımcı olabileceğine işaret etmektedir:

• Osteoporozu önleyicidir. Ancak bu veriyi doğrulamak için daha büyük ölçekli çalışmalara ihtiyaç vardır.
• Siyah çay tüm vücuda faydalı olan vitamin ve mineraller içerdiğinden bağışıklık sistemi sorunlarını önler.
• Günde 2 -3 bardak çay içmek, tansiyonu dengelemeye yardımcı olabilir. Ancak bu etki uzun sürmez. 
• İnsanlarda yapılan ön çalışmalar, siyah çay tüketiminin metabolizmanın fonksiyonlarını hızlandırabileceğini ve kan basıncını düzenleyebileceğini gösteriyor. Ancak fazla tüketimde kan basıncında ani değişiklikler olabilecek olması ise endişe verici olabilir. 

Yukarıda pek çok faydası sıralanmış olmasına rağmen siyah çay tüketimiyle ilgili bir optimal doz belirlenmiş değildir. Burada çayın varsa ek katkı maddeleri ve kalitesi tüketim miktarını ve fayda – zarar ilişkisini büyük ölçüde değiştirebilir. Bu bakımdan standart bir doz belirtmek yanlış olabilir.

Siyah çayın antioksidanları nasıl ortaya çıkarılır?

Siyah çay, yeşil çay göre daha az olmakla birlikte antioksidanlar içermektedir. Ancak siyah çayın içindeki antioksidanların ortaya çıkabilmesi için çayın yüksek sıcaklıkta demlenmiş olması gerekir. İngiltere’de bu konuda yapılan bir araştırmaya göre, düşük sıcaklıkta demlenen siyah çayın antioksidan oranı, 90 dereceye yakın, yani kaynama noktasında bir su ile demlenmesi halinde içinde bulunan antioksidanları 10 kat daha fazla oluyor. Bunun için mutlaka siyah çayı yüksek ısıda demlemek öneriliyor. 

Siyah çay kanser riskini önler mi?

Siyah çayın sağlığa faydaları konusunda araştırmalar uzun yıllardır yapılmakta, yapılmaya devam etmektedir. Bu araştırmaların bazıları siyah çay ve kanser arasındaki ilişkiyi incelemeye olanak vermektedir. Araştırma sonuçlarına göre uzmanlar, kanser riski ile siyah çay tüketimi arasında bir bağlantı kurmaya başladılar. Siyah çayın kanser hücrelerinin azaltılmasına yardımcı olduğu net olarak belirlenirken, kanserin başlamasını önleme gibi bir yararı ise henüz tespit edilememiştir.

En çok merak edilen hususlardan birisi olan siyah çayın, özellikle yumurtalık kanserini geriletme konusunda yararı olduğu yönünde araştırmalar hala devam etmektedir. Araştırmacılar, siyah çayın rektal, kolon, mide, akciğer ve meme kanseri dahil olmak üzere diğer kanser riskini azaltmada yardımcı olabileceğine dair çok daha tatmin edici veriler bulmuşlar, ancak henüz kesin olarak kanıtlayamamışlardır. 

Siyah çay; meyve ve sebzelerde bulunan polifenollere sahiptir!

Çayın besleyici değeri içerdiği; az miktarda flor minerali, çoğunlukla flavonoid ve antioksidan gibi maddelerden kaynaklanmaktadır. Siyah çayın meyvelerde bulunan flavonoid grubundan polifenolleri yapısında bulundurması da çok önemli bir özelliktir. Yeşil çayda kateşin varken, siyah çayda ise teaflavin adı verilen polifenoller bulunmaktadır. Bu konuda yapılan bilimsel araştırmalar bu etken maddelerin çayın rengi ve çeşidi ne olursa olsun hastalıklardan korumada benzer etkiler yaptığını gösteriyor. Bu bağlamda tercih edilen kuru veya taze çay yapraklarının bardakta 3 -5 dakika demlenmesi yüksek düzeyde antioksidanın suya geçmesi için yeterlidir. Bununla birlikte siyah çaya eklenecek bal da çayın daha fazla antioksidan içeriğe sahip olmasını sağlayarak faydalarını artırır.

Düzenli olarak siyah çay içmek genel vücut sağlığını korur!

Siyah çayın düzenli olarak tüketilmesi kişinin; 

• Günlük sıvı ihtiyacının karşılanmasına yardımcı olabilir, 
• Kötü kolesterolün kandaki seviyesini azaltarak kalp hastalıklarından koruma sağlayabilir, 
• Yüksek tansiyona karşı koruyabilir, 
• İçeriğinde bulunan tianin amino asidine bağlı olarak bağışıklık sistemini güçlendirir,
• Vücutta kemik yoğunluğunu arttırabilir,
• Dişlerin çürümesini önleyebilir, 
• Böbreklerde taş oluşumunu engelleyebilir,
• Kolon, mide, yutak ve akciğer kanserine karşı koruyucu etki gösterebilir,
• İçerdiği kafein ile vücudun ısısını ve metabolik hızını arttırabilir,
• İçinde bulunan kateşinler sayesinde vücutta yağ birikiminin azalmasına yardımcı olabilir. 

Zannedildiği gibi siyah çay, yüksek kafein içermez!

Bir büyük fincan siyah çay ortalama 40 miligram kadar düşük miktarda kafein içerir. Sağlıklı yaşam için önerilen günlük kafein miktarının sağlıklı besinler ile günlük toplamda 300 miligramı aşmaması önerilir. Zaten kafein kakao, çikolata, kahve ve bazı hazır içeceklerde de bulunmakta, bu konuda sadece siyah çayı suçlamak doğru olmamaktadır. Toplumda kafein içeren siyah çay tüketimi ile uykusuzluk oluşabileceği ve idrara fazla çıkarak vücudun su kaybetmesine neden olabileceği gibi hatalı inanışlar bulunmaktadır. Oysaki kişi, günde 5 bardak çay içse bile alacağı 200 miligram kadar kafeinin bilimsel olarak bahsedilen yan etkileri göstermediğini araştırmalar da onaylamaktadır. Deneysel araştırmalar, günde 600 miligramın üzerinde kafein alımının bazı yan etkilere neden olabileceği bildirilmektedir ki, bu kadar kafeinin de sadece çay ile alınması söz konusu değildir. 

Günde 5 -6 fincan siyah çay zinde yaşamın anahtarıdır!

The American Journal of Clinical Nutrition dergisinde Sağlıklı İçecek Kılavuzu adında yayınlanan bilimsel makale de benim önereceğim gibi beslenme planında günün her vaktinde 5 –6 fincana kadar şekersiz olmak şartı ile siyah, yeşil ya da bitkisel olsun tercih edilen türde çay içilebileceği belirtilmektedir. Ancak çay içerken mümkün olduğunca açık olması ve içine limon dilimi eklemek önerilir. Böylece çayda bulunan tanen adlı bileşenin demir içeren besinlerdeki demir mineralini olumsuz etkilemesini de önlemek mümkün olur. 

Siyah çayın faydaları nelerdir?

Siyah çay, kalp, damar sağlığı için yararlı bir içecektir. İçinde bulunan kafein sebebiyle kanın pıhtılaşması ve enfeksiyonların azalmasına yardımcı olur. Hatta bu konuda yapılan araştırmalar, sanılanın aksine çayın kalp krizine sebep olma riskinin de bulunmadığını gösteriyor. Bunların dışında siyah çay; 

• Tip 2 diyabet başlangıcını önlemeye yardımcı olur.
• Diş çürümelerini önleyici özelliktedir. 
• Osteoporozu önler. 
• Mide bulantısı ve kusmayı önler. 
• Kabızlık ve ishal gibi sindirim sistemi sorunlarının yaşanma riskini düşürür.
• Baş ağrısını hafifletir.
• Böbrek taşı gibi sorunlara da iyi geldiği bilinir.

Siyah çayı fazla tüketmenin riskleri ya da yan etkileri var mıdır?

Siyah çayın yukarıda sayılan pek çok faydası bilinirken, gün içinde çok fazla çay tüketmenin ya da bazı hastalıkların tedavisi için kullanılan birtakım ilaçlarla birlikte çay içmenin bazı zararları, yan etkileri de olabilir. Zira siyah çay ılımlı miktarda tüketildiğinde genellikle çoğu insan için güvenlidir. Çok miktarda siyah çay veya günde 4 veya 5 bardaktan fazla içilen siyah çay bazı sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu yan etkiler ve sağlık sorunları da çoğunlukla kafeinden kaynaklanmaktadır. 

Yüksek miktarda içilen siyah çayın yan etkileri nelerdir?

• Kaygı ve uyumakta zorluk,
• Daha hızlı nefes alıp verme,
• Baş ağrısı,
• Artan idrara çıkma ihtiyacı,
• Düzensiz kalp atışı,
• Mide bulantısı ve kusma
• Gerginlik ve huzursuzluk,
• Kulaklarda çınlama,
• Titremeler

Siyah çayı diğer kafein türleri ile veya efedra adı verilen bir ürünle birleştirmek çok tehlikeli olabilir. Sebep olabileceği bazı problemler arasında titreme, artmış kan basıncı, kalp atış hızı değişiklikleri, nöbetler ve bayılma sayılabilir.

Bazı ilaçlar kafeinin vücutta normalden daha uzun süre kalmasına neden olabilir. Bu bakımdan alınan ilaçların bu etkiye sahip olup olmadığını bilmek için doktorla konuşmak önerilir.